NARCYSTYCZNI LIDERZY – ICH NAJWIĘKSZE ZALETY I BEZSPORNE WADY

Narcyzi mają fascynującą i porywającą wizję firmy. Nie rozmieniają przy tym swojej wielkiej wizji na drobne: nie wchodzą w analizy, nie przejmują się liczeniem jej opłacalności. Podczas gdy inni ludzie pytają „dlaczego?”, narcyzi pytają: „dlaczego nie?”.

Narcyzi są bardzo niezależni i niełatwo im zaimponować. Są innowatorami, dążącymi do zdobycia władzy i sławy. Produktywni narcyzi są ekspertami w swoich dziedzinach, zadają też trafne pytania. Chcą być podziwani, wymagają wysiłku od innych, a jednocześnie nie wymagają go od siebie. Ze wzgędu na niezależność i agresywność (…bywa), nieustannie wypatrują wrogów, co izoluje ich od innych ludzi.

Wizja to jedno, ale sama wizja nie wystarczy. Pacjenci szpitali psychiatrycznych też mają wizję. Narcyzi dodatkowo potrafią przekuć wizję w porywające przemówienia, a dzięki swym oratorskim umiejętnościom, potrafią swoją wizją zarazić innych. To jest sekret ich charyzmy: magnetyczne mowy porywające tłumy.

Druga strona medalu tejże charyzmy, to potrzeba uwielbienia, afirmacji i bezwzględnego podporządkowania się jego zdaniu. Produktywni narcyzi nie tylko chętnie podejmują ryzyko i są skłonni doprowadzić zadanie do końca, ale potrafią też oczarować masy swoją retoryką.

To wrażliwość na krytykę pcha narcyza do stosowania uników jakichkolwiek emocji. Dlatego trzyma otoczenie na dystans, wznosząc wokół siebie mur obronny, przez który cieżko się przebić. Niczym w baśni – księżniczka, pomimo wielu materacy, odczuwała na ciele ziarnko grochu, tak i tu narcyz – jest poddatny na siniaki. Dlatego woli nie wiedzieć, co myślą o nim inni i nie słuchać tego, co mają do powiedzenia. Narcyz słucha jedynie takich informacji, jakich pragnie.

Jeśli jego działanie spotyka się z sukcesem, w ślad za rosnącą popularnością narcyza, wzrasta jego pewność siebie i bardziej zdecydowane są jego działania. Jego myśli płyną, a ego mówi: „jesteś nieomylny”. Dlatego niechętnie słucha rad i przestrog ze strony otaczających go ludzi i kieruje się głównie własnym osądem, niejednokrotnie wysoce korozyjnym dla jego przyszłości. Nie wdaje się w przekonywanie oponentów, a lekceważy ich stanowisko, izoluje się i w konsekwencji popełnia błędy, mogące prowadzić do katastrofy. Narcyz nie toleruje również odmiennego zdania, a wobec pracowników, którzy się na to zdobędą, potrafi być wyjątkowo szorstki.

Pomimo iż wokół deklaruje, że stawia na pracę zespołową, w praktyce oznacza to, że chce mieć do czynienia z grupą potakiwaczy. W efekcie niezależnie myślący ludzie z czasem odchodzą, a narcyz pozostaje sam ze swoją niszczycielską siłą.

Narcyzi niebezpiczni stają się wtedy, gdy poddają się pozbawionym relizmu utopiom. Kreśląc ambitne plany, ulegają złudzeniom, że to niepomyślne okoliczności lub wrogie siły stanęły im na drodze do osiągnięcia celu. Narcyzi raczej nie spoglądają na siebie krytycznie i nie uważają, że być może oni sami są powodem własnych niepowodzeń. Ta megalomania w połączeniu z nieufnością są ich piętą achillesową. Dlatego nawet błyskotliwi narcyzi są podejrzewani o egocentryzm, brak przewidywalności, a w skrajnych przypadkach nawet o paranoję.

Ostatnio wiele się mówi o znaczeniu inteligencji emocjonalnej w przywództwie (sama pisałam o tym TUTAJ i TUTAJ). Narcyzi – owszem – cenią empatię, ale w stosunku do siebie samego. W stosunku do innych nie wyróżniają się jej nadmiarem. Jednak brak empatii nie przeszkadza im zbytnio w dobrej komunikacji z innymi. Potrafią inspirować dzięki swojej pasji i swoim przekonaniom w czasach, kiedy ludzie pragną poczucia pewności.

Bywa, że braki w emaptii wpływają na działania narcyzów nader pozytywnie: bez zbędnych ceregieli porafią podjąć wątpliwie etyczne działania w sposób szybki i zdecydowany. Bez problemu przychodzi im zwolnienie ludzi czy też likwidacja całych oddziałów w organizacji. Ludzie więc są skłonni tolerować narcystycznych przywódców jedynie w burzliwych czasach. W czasah większego spokoju wybierają inne osobowości na swoich liderów.

Brak empatii i skrajna niezależność powodują, że narcyz nie będzie skutecznym mentorem. Ludzie ci nie uczą się łatwo od innych, ale też nie lubią uczyć innych. Wolą indoktrynować i wygłaszać przemówienia. Dominują też na zebraniach z podwładnymi. Są też pełni przekonania, że ich własny rozwój nie jest pochodną mentoringów czy programów doskonalenia. Chociaż sprawiają wrażenie, że czują się swobodnie w kontaktach z innymi, w rzeczywistości tak nie jest. Mają trudność z wchodzeniem w bliskie związki, które są wstępnym warunkiem mentorowania. Chętnie też wchodzą w spory i konfrontację z autorytetem.

Narcystyczni przywódcy są w swoim dążeniu do wygranej niestrudzeni i bezwzględni. Gra nie jest dla nich grą, ale poważnym sprawdzianem ich umiejętności. Faktem jest, że zdecydowana większość przywódców chce wygrywać, ale narcyzi nie mają przy tym żadnych oporów moralnych. W obszarach, którymi kierują, podskórnie wyczuwa się nadmierną rywalizację, a sami narcyzi widzą zagrożenie we wszystkim. Ta obawa vel obesja przenosi się też na zaufanych współpracowników, gdzie lider narcystyczny dostrzega swoich wrogów pomimo tego, że ich tam nie ma.

Choć nieufnie, narcyz potrafi nawiązać bliskie stosunki z jedną osobą, która będzie pełniła funkcję kotwicy dla oderwanego od świata narcystycznego lidera. Może być nim współpracownik, do którego narcyz nabierze zaufania, może być nim współmałżonek. Ponieważ narcystyczni przywódy ufają tylko sobie i własnemu oglądowi otaczającej ich rzeczywistości, pomocnik musi rozumieć przywódcę i to, co chce on osiągnąć. Musi być na tyle bystry, aby umiejętnie pokierować wzajemnymi relacjami, żeby nie stać się niechlubnym numerem jeden na liście pierwszoligowych wrogów narcyza. Rolą zaufanego pomocnika będzie nie tylko realizacja pomysłów przywódcy, ale też skłanianie go do poznania nowych koncepcji i wyjścia poza obszar własnej wiedzy i doświadczeń.

Narcystyczny lider dąży do tego, aby wszyscy jego podwładni o firmie tak, jak on sam myśli. Aby to osiągnąć, musi mieć do tego przestrzeń i możliwość indoktyrnowania firmy. Narcyz bowiem nie rozmawia, nie dyskutuje, a jedynie przemawia i stawia warunki: „albo jesteś ze mną, albo przeciw mnie”. Strategia ta może okazać się skuteczna na krótką metę (jak przypadek Jack’a Welch’a w GE), ale też sam narcyz musi wykazać się niezwykłym wyczuciem, aby w ten sposób działać.

Narcyzi często bardziej koncentrują się na sprawowaniu kontroli nad innymi ludźmi, niż na poznawaniu i dyscyplinowaniu samych siebie. Jest to wbrew ich naturze, jednak ci, którzy będą pracować nad sobą i własnymi słabościami, staną się narcyzami produktywnymi. Istnieje wówczas szansa, że zdobywając umiejętność autorefleksji, staną się bardziej otwarci, lubiani i pogodni. Poważne podejście do osiągnia celów nie stoi przecież w sprzeczności z byciem wesołym. A poczucie humoru może im pomóc w odnalezieniu w sobie pokory do dalszej nauki.