Małe, ale mocno uskrzydlone są dwa słowa: „nie wiem” – powiedziała Wisława Szymborska w swojej noblowskiej mowie, która niesie się we mnie echem. Wciąż. Słowa, które warto powtarzać sobie dziś, i za godzinę, i jutro, i jeszcze dalej. Kto z nas zna odpowiedź ile to jeszcze potrwa? I kiedy to się skończy?
Cofając się pamięcią do czasów „sprzed”, czyli nie dalej jak miesiąc, słowo „wiem” wydawało się normą. Kalendarz pokazywał jak bardzo jestem zapracowana. Wiedziałam, co będę robić jutro i za tydzień. Wiedziałam, kiedy będę w Katowicach. Wiedziałam, gdzie spędzę dwa pierwsze tygodnie lipca, co zjem na obiad i jak będzie wyglądał mój plan na długi weekend majowy. Od stycznia nawet wiedziałam nawet gdzie pojadę na wrześniowe rowery, a już w listopadzie 2019 miałam rezerwację lotu do Faro – na cały rok do przodu. Choć świat pędził jak szalony, to jednak tylko on stanowił jakąś formę niepewności. Wszystko, co dotyczyło mnie, było starannie zaplanowane, skoordynowane z innymi aktywnościami i rzadko występowały odstępstwa od planu. Chyba, że spóźniony samolot.
Nagle, bez uprzedzenia, bez jakiegoś przygotowania, bez „gry wstępnej”, pojawia się uskrzydlone „nie wiem”. Co będzie jutro, za tydzień, za rok, co z opłaconymi wakacjami, gdzie spędzę Święta i kiedy kupię jajka, które zawsze brałam od zaprzyjaźnionego gospodarza, a którego dziś nie było na straganie…? Zawsze przecież był.
„Nie wiem” pojawia się też wtedy, kiedy próbujemy poukładać sobie nasz nowy świat, a okazuje się, że brakuje podstawowych elementów, zupełnie jakby brakowało wielu puzzli do ułożenia całości obrazka. Nawet minister nie wie, nie wie też Merkel i Trump. Kiedy się to skończy? Kiedy minie, bo potrzebuję szybko wrócić do życia „sprzed”!
Kilka dni, owszem, było mi potrzebnych, żeby odpocząć i wyspać się porządnie, ale dość. Już wystarczy. Potrzebuję różnorodności i innych ludzi wokół siebie, a nie tylko wciąż ta sama żona/mąż i rozwrzeszczany dzieciak.
Tylko że moje tupania nic nie dają. Czuję się, jakbym wchodziła do pogrążonego w mroku pokoju. Próbuję znaleźć włącznik światła. Wyciągam rękę i „trach” – walę w ścianę, gdzie ten włącznik powinien być. Nic, nadal ciemno. Walę mocniej: „trach”! Znowu ciemność, jakby włącznik nie chciał działać. Zniecierpliwiona, wkurzona i wystraszona walę trzeci raz, wkładając w to całą swoją siłę, całą energię, jaką mam w sobie, lecz światło nie rozbłyska. Włącznik bowiem jest po drugiej stronie. Żeby pojawiło się światło, muszę wyciągnąć lewą rękę.
Trochę tak jest dziś, gdy na siłę próbujemy „włączyć” światło, a jego włącznik jest gdzieś indziej. Im mocniej walimy w ścianę, tym większą czujemy frustrację. A wystarczy przyjrzeć się ciemności i zaakceptować jej fakt. Choć brzmi łatwo, łatwe nie jest. Wiem to. Wiem, kiedy waliłam ręką, aż bolała, kiedy czekałam na diagnozę. Wiem, kiedy łzy ciekły mi ciurkiem, a ciemność niewzruszenie nadal mnie otaczała. Wiem to również teraz, kiedy nic nie mogę zrobić, a wszystko, co dzieje się wokół, dzieje się bez mojego udziału.
„Nie wiem” to dwa wielkie słowa. Nie muszę mieć wszystkich puzzli, żeby ułożyć swój obrazek. Bo nie muszę go układać. Dla nas, ludzi pokolenia wiedzy, wiedza stała się podstawą do tego, żeby funkcjonować. Tymczasem życie nigdy nie było przewidywalne, a jedynie nasze błędne o nim wyobrażenie sprawiało takie pozory. Nikt z nas nigdy nie wiedział kiedy zachoruje i kiedy umrze, jednak zdarzało się to na tyle rzadko, że postanowiliśmy uwierzyć w to, że kontrolujemy to, co wydarza się wokół. Dziś, solidarnie, przechodzimy przez to samo wszyscy jednakowo. I nie ma odstępstw. I każdy sam, tak jak w chwili śmierci właśnie, mierzy się z tym stanem w pojedynkę. Jedni lepiej, drudzy gorzej. Jak zrobić, żeby przebiegło bezboleśnie?
Usiąść wygodnie w mroku. Niech przyzwyczają się nam do niego oczy. Z czasem zobaczymy pierwsze kształty. Nie, nie przeczytamy książki, nie złożymy prania, ale możemy spokojnie posiedzieć z akceptacją, że jest ciemno. I będzie jeszcze jakiś czas.
„Gdyby Izaak Newton nie powiedział sobie “nie wiem”, jabłka w ogródku mogłyby spadać na jego oczach jak grad, a on w najlepszym razie schylałby się po nie i zjadał z apetytem. Gdyby moja rodaczka Maria Skłodowska-Curie nie powiedziała sobie “nie wiem”, zostałaby pewnie nauczycielką chemii na pensji dla panienek z dobrych domów, i na tej, skądinąd zacnej, pracy upłynęłoby jej życie. Ale powtarzała sobie “nie wiem” i te właśnie słowa przywiodły ją, i to dwukrotnie, do Sztokholmu, gdzie ludzi o duchu niespokojnym i wiecznie poszukującym nagradza się Nagrodą Nobla.” – Wisława Szymborska, 1996
